नेपालको धेरै ठाउँहरू जस्तै नेपालगन्ज पनि विविधताको सौन्दर्यको प्रमाण बनेको छ, जहाँ विभिन्न आस्था र पृष्ठभूमिका मानिसहरु मिलेर बस्छन् । हिन्दु र मुस्लिम समुदायबीच तनाव बढ्ने अवस्था देखिएपछि भने अहिले नेपालगन्ज बजारमा कर्फ्यु लगाइएको छ ।
अब जिम्मेवार नागरिक, नेता र यस समुदायका सदस्यको हैसियतमा हाम्रो कर्तव्य यो विनाशकारी मार्गलाई अस्वीकार गर्ने र भ्रातृत्व र सद्भावको उच्च आधार रोज्नु हो। सहिष्णुता, करुणा र एकताका मूल्यहरूको संरक्षण गर्नु हाम्रो साझा दायित्व हो भन्ने कुरा हामीले सम्झनुपर्छ।
म सबै समुदायका नेता, धर्मगुरु र नागरिकहरूलाई शान्ति र समझदारी प्रवर्द्धन गर्न हात मिलाउन आह्वान गर्दछु। यो कर्फ्यू आत्मनिरीक्षण, संवाद र मेलमिलापको अवसर हो। खुल्ला र सम्मानजनक वार्तालापमा संलग्न हुनुहोस्, समानुभूति र सम्मानका साथ एकअर्कासामु पुग्नुहोस् । त्यसो गरेर, हामीले साझा आधार र समाधानहरू फेला पार्न सक्छौं जसले हामीलाई हाम्रो समुदायलाई पहिलेभन्दा अझ बलियो र एकताबद्ध बनाउन सक्षम बनाउनेछ।
यस द्वन्द्वको मूल कारणलाई सम्बोधन गर्न र दिगो शान्ति र सद्भावका लागि काम गर्न हिन्दू र मुस्लिम दुवै समुदायका नेता तथा सरोकारवाला नागरिकहरूबीच संवादको मञ्च स्थापना गर्न सबै समुदायका नागरिकहरुले जोड लगाउनु पर्छ ।
साम्प्रदायिक दंगाले कुनै पनि समाजलाई साँच्चै फाइदा पुर्याएको छैन भन्ने कुरा नबिर्सौं । वास्तवमा, तिनीहरूले पीडा र विभाजन मात्र ल्याएका छन् । हामीमा एकताबद्ध गर्ने बन्धनहरूलाई निको पार्ने, पुनर्निर्माण गर्ने र बलियो बनाउने हाम्रो प्रतिबद्धता हुनुपर्छ।
नेपालगन्जमा शान्ति, भ्रातृत्व र सद्भाव कायम होस् । सङ्गै, हामी यी चुनौतीहरू पार गर्न सक्छौं र पहिले भन्दा बलियो हुन सक्छौं।
यो नोट गर्न महत्त्वपूर्ण छ कि साम्प्रदायिक दंगाहरू दुखद घटनाहरू हुन् जसले निर्दोष जीवनको क्षति र व्यापक पीडाको परिणाम दिन्छ। अन्तर-समुदाय सद्भाव प्रवर्द्धन गर्न र भविष्यमा यस्ता घटना हुन नदिनका लागि निरन्तर सयुक्त प्रयास भईराख्नु पर्छ ।
नेपालगन्जको प्रहरी प्रमुख भई काम गरेको अनुभवले मलाई थाहा छ कि त्यहाँका मुस्लिम धर्मका आदर्णीय मौलानाहरु र हिन्दुधर्मका आदर्णीय गुरुहरु बीच एउटा सामाजिक सद्भाव छ र त्यस सद्भावलाई पुर्ण एकपटक उजागर गर्नुपर्ने देखिन्छ ।
अहिले सामाजिक संजालमा केहि अपराधिक समुहले हिन्दु मुस्लिम समुदायबीच आपसिक भातृत्व, पारिवारिक स्नेह र भाईचारालाई बिगार्न खोज्दैछन् । त्यस्ता अपराधिक समुहबाट फैलाइएको भ्रमपुर्ण कुरामा नआइ मुस्लिम समुदायका आदर्णीय दाजुभाई र हिन्दु समुदायका सम्पुर्ण दाजु भाईहरुलाई नेपालको राष्ट्रियता, स्वाधिनता , क्षेत्रिय अखण्डताको जगर्ना गर्न सबै माझ हार्दिक अपिल गर्न चाहन्छु ।
– २०६३ को नेपालगन्जमा भड्किएको धार्मिक हिंसापछि शान्ति र सद्भाव कायम गर्न वागेश्वरी मन्दिरका मूलमहन्त चन्द्रनाथ योगी र मुस्लिम धर्मगुरु मौलाना अब्दुल जब्बार मञ्जरीले सारथिको भूमिका निर्वाह गरेका थिए ।
त्यस्ता घटनाहरूबाट सिक्न सकिने धेरै महत्त्वपूर्ण पाठहरू छन्:
१) सहिष्णुता र सम्मानको महत्व:
विभिन्न धर्म र पृष्ठभूमिका मानिसहरूले एकअर्काको आस्थाको सम्मान गरी शान्तिपूर्ण रूपमा सहअस्तित्व गरेमा मात्रै साम्प्रदायिक सद्भाव कायम गर्न सकिन्छ। सहिष्णुता र समझलाई बढावा दिन महत्त्वपूर्ण छ।
२) नेतृत्वको भूमिका:
राजनीतिक र सामुदायिक नेताहरूले साम्प्रदायिक तनावको आगो निभाउन वा स्थिति शान्त पार्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन्। यस्ता संकटलाई रोक्न र व्यवस्थापन गर्न जिम्मेवार र समावेशी नेतृत्व आवश्यक छ।
३) कानून र व्यवस्था:
प्रभावकारी कानून प्रवर्तन साम्प्रदायिक दंगा रोक्न र नियन्त्रण गर्न महत्त्वपूर्ण छ। हिंसा भड्काउनेहरू विरुद्ध छिटो कारबाही र कमजोर समुदायको संरक्षण आवश्यक छ।
४) शिक्षा र जागरूकता:
विभिन्न संस्कृति, धर्म र परम्पराहरू बारे शिक्षा र चेतनाको प्रवर्द्धन गर्नाले स्टिरियोटाइपहरू र पूर्वाग्रहहरूलाई कम गर्न मद्दत गर्न सक्छ जसले अक्सर साम्प्रदायिक तनावलाई घटाउँछ ।
५) अन्तरविश्वास संवाद:
धार्मिक नेताहरू र समुदायहरू बीचको संवाद र सहयोगलाई प्रोत्साहन गर्नाले विभिन्न धार्मिक समूहहरू बीच राम्रो समझ र सहयोगलाई बढावा दिन सक्छ।
६) मिडियाको उत्तरदायित्व:
मिडियाले जनमतलाई आकार दिन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। साम्प्रदायिक तनावको समयमा परिस्थितिलाई नराम्रो बनाउनबाट जोगिन जिम्मेवार र निष्पक्ष रिपोर्टिङ महत्त्वपूर्ण छ।
७) कानूनी जवाफदेहिता:
साम्प्रदायिक हिंसालाई उक्साउने वा सहभागी गराउने व्यक्ति र संस्थाहरूलाई उनीहरूको भूमिकाको लागि जवाफदेही बनाउनुले यस्तो व्यवहार सहने छैन भन्ने बलियो सन्देश दिन्छ।
८) आर्थिक विकास:
सामाजिक- आर्थिक असमानताहरूलाई सम्बोधन गर्नाले साम्प्रदायिक तनाव कम गर्न मद्दत गर्न सक्छ, किनकि आर्थिक अवसरले सुरक्षाको भावना र सीमान्तकृत समुदायहरूलाई आबद्ध गर्न सक्छ।
९) प्रारम्भिक चेतावनी प्रणालीहरू:
सम्भावित साम्प्रदायिक तनाव र द्वन्द्वहरूको निगरानी र पहिचान गर्न प्रणालीहरू विकास गर्दा अधिकारीहरूलाई हिंसा भड्कनु अघि निवारक कारबाही गर्न मद्दत गर्न सक्छ।
१०) अन्तर्राष्ट्रिय उदाहरणहरू:
साम्प्रदायिक तनावलाई सफलतापूर्वक व्यवस्थापन गर्ने र अन्तरविश्वास सद्भावलाई बढावा दिने अन्य देशहरूबाट सिकेर बहुमूल्य अन्तरदृष्टि र रणनीतिहरू प्रदान गर्न सक्छ।
(थापा नेपाल प्रहरीका चर्चित पूर्व वरिष्ठ प्रहरी प्रमुख हुन् । उनी बाँके प्रहरी प्रमुख हुँदा शान्ति, सुरक्षा, अमन, चयन कायम गर्नुका साथै बिकास निर्माण र सुर्तीजन्य पदार्थ विरुद्ध उल्लेखनीय कार्य गरेका थिए । लोकप्रिय काम गरेका उनलाई ईतिहासमै पहिलो पटक बाँकेका गाउँ-गाउँमा नागरिक अभिनन्दन गरिएको थियो, उनलाई बाकेबासीले सधैं सम्झिने गरेका छन् – सम्पादक)
